Της Μαριάνθης Αλειφεροπούλου - Χαλβατζή, γιατρού βιοπαθολόγου, διδάκτορα
Μέσα σε αυτή την απίστευτη τραγωδία της παγκόσμιας πανδημίας του κορονοϊού -μη συμβατή, κατά τη γνώμη μου, με την εξέλιξη της ιατρικής, της τεχνολογίας και γενικότερα των επιστημών- το πιο ισχυρό αντίδοτο είναι η ελευθερία και η ενεργητικότητα του μυαλού. Η ουσιαστική επικοινωνία, ο προβληματισμός και η διεκδίκηση αξιοποιώντας την τεχνολογία που διαθέτουμε.
Η εμφάνιση και η ταχύτατη εξάπλωση της πανδημίας γεννάει πολλά ερωτήματα, εκ των οποίων τρία τουλάχιστον θεωρώ βασικά, καθώς οι απαντήσεις θα βοηθήσουν στην κατανόηση της κατάστασης σήμερα, αλλά και στο τι θα κάνουμε όταν θα επιστρέψουμε στην «κανονικότητα».
α) Πώς εμφανίστηκε ο νέος ιός στον πλανήτη; Είναι παράγωγο της φύσης ή της απληστίας των ανθρώπων; β) Θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί η πανδημία ή τουλάχιστον να είχε περιοριστεί στα όρια μιας επιδημίας; γ) Ποιος είναι ο βασικός υπεύθυνος για αυτό;
Πριν δώσουμε τις απαντήσεις νομίζω ότι ορισμένα στοιχεία θα βοηθήσουν στην τεκμηρίωσή τους.
Το πρώτο είναι η παγκοσμιότητα του καπιταλισμού, την οποία ονομάζω «πανδημία του καπιταλισμού» παγκόσμια, πλην της μικρής αλλά ανθεκτικής Κούβας. Κανείς δεν αμφιβάλλει για αυτό. Η μόνη διαφορά είναι ως προς τον ορισμό «πανδημία» ή επικράτηση.
Το δεύτερο είναι οι δύο ιδεολογικές - πολιτικές απόψεις για την Υγεία, που καθορίζουν τα δύο διαφορετικά συστήματα Υγείας. Η μία θεωρεί την Υγεία κοινωνικό αγαθό, δικαίωμα του κάθε ανθρώπου και υποχρέωση του κράτους να την εξασφαλίζει ισότιμα σε όλους. Στη χώρα μας υποστηρίζεται από το ΚΚΕ και το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα. Στο εξωτερικό από τους αντίστοιχους φορείς. Η άλλη θεωρεί την Υγεία ιδιωτική υπόθεση. Εμπόρευμα, που πουλιέται και αγοράζεται, ανάλογα με την ποιότητά του, από εκείνους που μπορούν να την αγοράσουν. Υποστηρίζεται από τα αστικά κόμματα και το συμβιβασμένο συνδικαλιστικό κίνημα. Το δημόσιο σύστημα -και αυτό εμπορευματοποιημένο- το χρειάζονται για να καλύπτει στοιχειώδεις ανάγκες του λαού ίσα-ίσα για την επιβίωσή του.
Το τρίτο στοιχείο είναι η επιστημονική θέση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την πρόληψη και η Διακήρυξη της Άλμα Άτα το 1978. Θεωρώ απαραίτητο να αναφέρω ορισμένα σημεία τους συμπυκνωμένα.
Η πρόληψη σύμφωνα με τον ΠΟΥ, έχει τρία επίπεδα. Την πρωτογενή πρόληψη, τη δευτερογενή και την τριτογενή.
Η πρωτογενής αποσκοπεί στην αποτροπή της νόσου με την απομάκρυνση, την καταπολέμηση των παραγόντων κινδύνου στην κοινωνία. Είναι η πιο σοβαρή και αποτελεσματική. Ασκείται με συγκεκριμένες πολιτικές από φορείς του κράτους και αφορά π.χ. την ποιότητα του νερού, το περιβάλλον, συνθήκες εργασίας, κοινωνική πολιτική, αγωγή υγείας στα σχολεία και στην κοινωνία, προγράμματα εμβολιασμού κλπ. Στους παράγοντες κινδύνου εντάσσονται και η φτώχεια, η ανισότητα, οι αποκλεισμοί.
Η δευτερογενής πρόληψη αποσκοπεί στη μείωση της εξάπλωσης, του επιπολασμού της νόσου. Σχετίζεται με την όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη διάγνωση πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα. Εδώ χρησιμοποιούνται εργαστηριακά τεστ στον υγιή πληθυσμό με συγκεκριμένα προγράμματα.
Η τριτογενής αποσκοπεί στην πρόληψη ανικανοτήτων από τη νόσο, στην αποκατάσταση βλαβών του πάσχοντος, στην πρόληψη υποτροπών. Λειτουργεί συνεργικά με τη θεραπεία.
Για να οργανωθούν τα προγράμματα πρόληψης, χρειάζεται σοβαρή μελέτη του αιτίου και του τρόπου εξάπλωσης της νόσου από αντίστοιχους φορείς.
Η Διακήρυξη της Άλμα Άτα, που υπογράφτηκε από όλες τις χώρες στον ΠΟΥ με την καθοριστική συμβολή της τότε Σοβιετικής Ένωσης και των άλλων σοσιαλιστικών χωρών, λέει στο άρθρο 5: «Οι κυβερνήσεις έχουν ευθύνη για την υγεία των πολιτών τους, η οποία μπορεί να εκπληρωθεί μόνο με την εφαρμογή επαρκών υγειονομικών και κοινωνικών μέτρων...». Στο άρθρο 10 λέει: «Ένα αποδεκτό επίπεδο υγείας για όλους τους ανθρώπους μέχρι το 2000 μπορεί να επιτευχθεί με την πληρέστερη και καλύτερη χρήση των παγκόσμιων πόρων, ένα σημαντικό μέρος των οποίων διατίθεται αυτή τη στιγμή σε εξοπλισμούς και στρατιωτικές συγκρούσεις. Μια γνήσια πολιτική ανεξαρτησίας, ειρήνης, ύφεσης και αφοπλισμού οφείλει να απελευθερώσει πόρους...». Το όριο ήταν το 2000, σήμερα έχουμε 2020. Τα σχόλια νομίζω περιττεύουν. Η ευθύνη του κράτους είναι καταφανής. Στα λόγια, τις θέσεις αυτές του ΠΟΥ αποδέχονται και τα αστικά κράτη, στην πράξη όμως τις καταπατούν.
Απαντήσεις στα ερωτήματα και πώς τεκμηριώνονται
Η απάντηση στο πρώτο ερώτημα ελπίζουμε να δοθεί στο μέλλον. Σήμερα υπάρχουν μόνο καταγγελίες ότι ο ιός είναι προϊόν του ανθρώπου στο εργαστήριο. Οι Κινέζοι και οι Αμερικανοί αλληλοκατηγορούνται. Ακόμα όμως και αν ο συγκεκριμένος ιός είναι παράγωγο της φύσης, είναι σίγουρο ότι στον κόσμο του ανταγωνισμού, των ιμπεριαλιστικών πολέμων, της εκμετάλλευσης λαών του καπιταλισμού, δηλαδή, ο βιολογικός και υβριδικός πόλεμος, είναι πραγματικότητα. Απειλούν την ανθρωπότητα.
Η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα, αν δηλαδή μπορούσε να περιορισθεί, ακόμα και να αποφευχθεί η πανδημία του κορονοϊού, κατά τη γνώμη μου, είναι ΝΑΙ. Μπορούσε, αν δεν επικρατούσε ο καπιταλισμός. Αν υπήρχαν οι απαραίτητες υποδομές στα κράτη και στα συστήματα Υγείας. Αν είχαν παρθεί από τα κράτη έγκαιρα όλα τα προληπτικά μέτρα κύρια της πρωτογενούς πρόληψης. Αν δεν υπήρχε η φτώχεια, η εξαθλίωση, η ανισότητα. Αν είχαν σεβαστεί τη Διακήρυξη της Άλμα Άτα και τις οδηγίες του ΠΟΥ. Η αλλαγή των συσχετισμών, οι ανατροπές και η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης ανέτρεψαν πολλά.
Στο τρίτο ερώτημα, ποιος είναι ο βασικός υπεύθυνος της πανδημίας του κορονοϊού, η βασική απάντηση κατά τη γνώμη μου είναι η πανδημία του καπιταλισμού.
Οι απαντήσεις τεκμηριώνονται και από την ίδια την κατάσταση στη χώρα μας και στην ΕΕ, που τη γνωρίζουμε καλύτερα, αλλά και σε όλο τον κόσμο.
Τα δημόσια συστήματα Υγείας και στις πιο αναπτυγμένες χώρες του καπιταλισμού είναι ανεπαρκέστατα σε υποδομές και προσωπικό. Υποβαθμισμένα , υποστελεχωμένα, υποχρηματοδοτημένα από τα κράτη σε όλα τα επίπεδα, τριτοβάθμιο, δευτεροβάθμιο (νοσοκομεία) και ιδιαίτερα στο πρωτοβάθμιο, Κέντρα Υγείας, προνοιακές δομές κλπ. Δεν αρκούν να καλύψουν ούτε τις στοιχειώδεις ανάγκες του λαού. Η εμπορευματοποίηση της έρευνας και στον τομέα της Υγείας μειώνει την αξιοποίηση της γνώσης για τη βελτίωση της υγείας των λαών. Αντίθετα ο ιδιωτικός επιχειρηματικός τομέας καλά κρατεί. Η λογική των ΣΔΙΤ εξαπλώνεται. Η άποψη της προσωπικής ευθύνης για την υγεία του καθενός επικρατεί.
Ας δούμε τι γίνεται στην πατρίδα μας σήμερα για την αντιμετώπιση του κορονοϊού. Στη φάση που βρίσκεται η πανδημία χρειάζονται και μέτρα θεραπείας για τους νοσούντες και πρόληψης για τον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας και των θανάτων.
Οι ανακατατάξεις κλινικών και προσωπικού, οι ελάχιστες προσλήψεις, το άνοιγμα ελάχιστων κλινών ΜΕΘ, η αξιοποίηση ελάχιστων Κέντρων Υγείας και κινητών μονάδων δεν καλύπτουν τις τεράστιες ελλείψεις κρεβατιών και προσωπικού. Οι προμήθειες υλικού δεν καλύπτουν τις ανάγκες. Το υγειονομικό προσωπικό, γιατροί, νοσηλευτές , καθαρίστριες κλπ. όχι μόνο εξαντλούν τις δυνάμεις τους, αλλά και κινδυνεύουν.
Στην ΠΦΥ τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Τα πέντε υποστελεχωμένα ΚΥ που όρισε η κυβέρνηση και οι κινητές μονάδες για την αντιμετώπιση του κορονοϊού είναι καθυστερημένα και ανεπαρκέστατα. Το ίδιο και οι υπόλοιπες μονάδες για την αντιμετώπιση όλων των άλλων προβλημάτων υγείας στην κοινότητα. Η κυβέρνηση αντί να ενισχύσει την ΠΦΥ την αποδυναμώνει, κλείνει ΚΥ, μετακινεί αγροτικούς γιατρούς στα νοσοκομεία κλπ. Αντί να επιτάξει τον ιδιωτικό τομέα Υγείας, τον χρηματοδοτεί και υπερπληρώνει τις υπηρεσίες του π.χ. 1.600 ευρώ το κρεβάτι στη ΜΕΘ. Αν αύριο υπάρξει επιδείνωση της κατάστασης, το δημόσιο σύστημα Υγείας θα καταρρεύσει, όπως έγινε στην Ιταλία, στην Ισπανία και αλλού. Ο ιδιωτικός τομέας κερδοσκοπεί, με ελλιπή μέτρα προστασίας για τους εργαζόμενους.
Κυβερνητικοί εκπρόσωποι και ΜΜΕ ενώ έθαψαν τις πανελλαδικές κινητοποιήσεις των υγειονομικών, με αισχρή υποκρισία τούς ευχαριστούσαν και τους χειροκροτούσαν «για τα μάτια του κόσμου».
Η μείωση των ημερών καραντίνας για το υγειονομικό προσωπικό είναι και αντιεπιστημονική και απάνθρωπη.
Οι έλεγχοι στους χώρους δουλειάς στην καλύτερη περίπτωση είναι υποτυπώδεις. Οι επαγγελματικές ασθένειες είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα. Αυτή τη στιγμή η ασυδοσία του μεγαλοεργοδότη, η μη εφαρμογή των μέτρων προφύλαξης καθιστούν τους χώρους δουλειάς -εργοστάσια, καταστήματα κλπ.- εστίες διάδοσης του ιού. Οι καταγγελίες από συνδικαλιστικούς φορείς αυξάνονται, οι απολύσεις, παρά τις εξαγγελίες, οργιάζουν.
Το έγκυρο διαγνωστικό τεστ στο δημόσιο σύστημα είναι περιορισμένο στο ελάχιστο, ενώ στον ιδιωτικό τομέα όποιος πληρώνει το κάνει. Αυτό στερεί την απαραίτητη γνώση στους ειδικούς επιστήμονες για την πιο έγκαιρη αντιμετώπιση των φορέων, αλλά και τη διαμόρφωση προγραμμάτων μείωσης περαιτέρω διασποράς του ιού. Αυτοί που μας ενημερώνουν, υποβαθμίζουν σκόπιμα τη χρησιμότητα του διαγνωστικού τεστ ως εργαλείου για την πρόληψη. Μιλάνε με μισόλογα για τη μη διαθεσιμότητά του. Δεν λένε όμως ποιος φταίει για αυτό.
Η ανάδειξη του αποκλεισμού στο σπίτι, το πλύσιμο των χεριών, σαν το κυρίαρχο μέτρο πρόληψης, καθώς και άλλα περιοριστικά μέτρα όπου, όποτε και όσο χρειάζονται, χωρίς να αρνούμαι τη χρησιμότητά τους, απενοχοποιούν τους υπεύθυνους. Εκείνο όμως που είναι επικίνδυνο και απάνθρωπο είναι ο εγκλεισμός και μάλιστα χωρίς ιατρική παρακολούθηση των ελαφρά πασχόντων στο σπίτι. Καλούνται να διαχειριστούν οι ίδιοι το ιατρικό πρόβλημά τους, αυτό που θα έπρεπε να κάνει ο οικογενειακός γιατρός ή άλλοι γιατροί των Κέντρων Υγείας. Τα όποια μέτρα εξαγγέλλονται τελευταία είναι υποτυπώδη. Αυτό δεν είναι απλά ανευθυνότητα, είναι έγκλημα εκ προμελέτης. Τα ποσοστά της φτώχειας, της ανεργίας, των αστέγων είναι μεγάλα, τα hot spots και οι καταυλισμοί ασφυκτιούν.
Σήμερα μπορεί να μην έχουμε ακόμα το ειδικό αντιικό φάρμακο ούτε το εμβόλιο, έχουμε όμως τεράστιες γνώσεις, ενισχυτικά φάρμακα και μέσα, που αν τα αξιοποιούσαμε με πρώτο σκοπό την υγεία του λαού και όχι το κόστος, πολύ χειρότερα το κέρδος των επιχειρηματιών, θα μπορούσαμε να είχαμε περιορίσει έως και αναστείλει την πανδημία στη χώρα μας, στην ΕΕ και αλλού. Γιατί όμως η πανδημία θερίζει;
Για τα επιχειρήματά τους
Οι εκπρόσωποι του κράτους, πολιτικοί, αλλά και επιστήμονες ανάγουν την προσωπική ευθύνη ως το βασικότερο μέτρο της πρόληψης, με στόχο να απαλλάξουν το κράτος και τους ίδιους από τις ευθύνες τους, να απενοχοποιηθούν.
Τα μικρόβια, τους ακούμε να λένε, δεν κάνουν διάκριση, όποιον βρουν πλούσιο ή φτωχό τον χτυπάνε, γι' αυτό πρέπει να είμαστε ενωμένοι για να τα αντιμετωπίσουμε. Στον καπιταλισμό όμως η κοινωνία χωρίζεται σε τάξεις. Τα μικρόβια όντως δεν κάνουν διάκριση. Η αστική τάξη όμως περιφρουρεί τα μέλη της με ιδιωτικούς γιατρούς, σε καθαρές συνοικίες και πλουσιόσπιτα που δεν επιτρέπουν στα μικρόβια να διαβούν τις πόρτες τους. Τα μικρόβια αλωνίζουν στις φτωχογειτονιές, στα χαμόσπιτα, στα εργοστάσια, στα hot spots, στους καταυλισμούς, εκεί που οι άνθρωποι συνωστίζονται, εκεί που η βρώμα, η φτώχεια και η πείνα τούς αφήνουν εκτεθειμένους. Χωρίς γιατρούς, με τα μικρόβια να κατατρώνε το κορμί και την ψυχή τους. Ο φτωχός συχνά δεν έχει δεύτερο δωμάτιο να απομονώσει τον ύποπτο ή ελαφρά νοσούντα. Στο χώρο δουλειάς, δυστυχώς, ο εργάτης και ο εργοδότης δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα. Ο εργοδότης κατέχει και διαχειρίζεται τον τρόπο εργασίας, το χρήμα και τα παράγωγά του, εκμεταλλεύεται τον εργάτη. Ο εργάτης λειτουργεί κάτω από το φόβο της απόλυσης. Για ποια ισότητα και για ποια ενότητα μιλάνε;
Γιατί μέσα στις τόσες στατιστικές που γίνονται για το ποιους προσβάλλει ο ιός π.χ. ηλικίες, φύλο, συνυπάρχοντα νοσήματα, χώρες κλπ. δεν μέτρησαν τη διασπορά και στις τάξεις; Στην εργατική τάξη και γενικότερα στους εργαζόμενους ή στην αστική; Γιατί δεν μέτρησαν το ποσοστό εξάπλωσης στους φτωχούς και στους πλούσιους; Δεν τους συμφέρει, γιατί τα ποσοστά στους εργαζόμενους και στη φτώχεια είναι πανύψηλα.
Γιατί όλα τα σποτάκια που κατακλύζουν την τηλεόραση και όσοι τα προβάλλουν μιλάνε για την απομόνωση, για την ατομική ευθύνη και όχι για την ευθύνη του κράτους και τα άλλα μέτρα πρόληψης που αναφέραμε; Ποιος τους καθοδηγεί; Ξέρουν ότι συμβάλλουν στην απόκρυψη της μεγάλης ευθύνης για την πανδημία του κράτους και της τάξης που το δομεί και το στηρίζει;
Το ΚΚΕ και το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα, όπως πάντα, έχουν σταθεί στο πλάι του λαού, στους υγειονομικούς που δίνουν τη μάχη και σε όλους τους εργαζόμενους. Αποκαλύπτει το ρόλο που έπαιξε στην εξάπλωση, αλλά και στην αντιμετώπιση της πανδημίας στη χώρα μας και στην Ευρώπη το υποβαθμισμένο ανεπαρκέστατο δημόσιο σύστημα Υγείας, ιδιαίτερα στον πρωτοβάθμιο τομέα. Έχει διαμορφώσει προτάσεις. Για την ενίσχυση του δημόσιου τομέα Υγείας σε όλα τα επίπεδα με επαρκείς μονάδες, μόνιμο προσωπικό, για την επίταξη του ιδιωτικού τομέα κλπ., κλπ.
Ας φανταστούμε ένα δημόσιο σύστημα Υγείας, ιδιαίτερα στο πρωτοβάθμιο επίπεδο, όπως το προτείνει το ΚΚΕ και πολλοί φορείς υγειονομικών και εργαζομένων το στηρίζουν και το διεκδικούν. Κέντρα Υγείας σε κάθε νομό ή περιοχή με συγκεκριμένο πληθυσμό, με όλες τις ειδικότητες γιατρών και λοιπού υγειονομικού προσωπικού. Με αποκεντρωμένα παραρτήματα στις γειτονιές, με οικογενειακό γιατρό, παιδίατρο γυναικολόγο, με καταγραφή του πληθυσμού και των υγειονομικών προβλημάτων του. Με την ευθύνη του εμβολιασμού, της παρακολούθησης των ηλικιωμένων, των χρονίως πασχόντων, της μητρότητας, τις συνθήκες εργασίας στους χώρους δουλειάς κλπ., κλπ. Πόσο εύκολη και αποδοτική θα ήταν η ενημέρωση, η καταγραφή των θετικών ανθρώπων (δεν λέω αρρώστων) και η παρακολούθησή τους. Πόσο τα στοιχεία αυτά θα βοηθούσαν τους επιστήμονες στην έρευνα, στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση της πανδημίας.
Δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχουν οι σοσιαλιστικές χώρες όπου η υγεία του λαού είχε προτεραιότητα. Τα συστήματα Υγείας ανταποκρίνονταν στις σύγχρονες ανάγκες του λαού και παρά τον αντικομμουνισμό η αστική προπαγάνδα δεν τολμούσε να κατηγορήσει το υγειονομικό σύστημα. Σήμερα η Κούβα, το μόνο σοσιαλιστικό κράτος στην καρδιά της Αμερικής, με 60 χρόνια απαράδεκτο, ανήθικο αποκλεισμό από τις ΗΠΑ , όχι μόνο αντέχει, αλλά είναι παγκόσμιο παράδειγμα στο χώρο της Υγείας. Σήμερα δεν τολμούν να μιλήσουν για την επιδημία στην Κούβα. Αλλά ούτε για τους εθελοντές γιατρούς που στέλνει σε πληττόμενες χώρες, ακόμα και στην Ιταλία και την Ισπανία. Δεν τολμούν να μιλήσουν για την πρόοδο στην έρευνα και συγκεκριμένα για το φάρμακο κατά του κορονοϊού που αξιοποιείται στην Κίνα.
Θα ήθελα να επισημάνω ένα ακόμα θέμα που σχετίζεται με την παραγωγή εμβολίου και φαρμάκων στον «αναπτυγμένο» καπιταλιστικό κόσμο. Μέσα σε αυτή την κρίσιμη στιγμή, που ακόμα και οι ημέρες παίζουν σοβαρό ρόλο για ζωές ανθρώπων, αντί οι διάφορες εταιρείες και τα επιστημονικά κέντρα, που ελέγχουν, να βρίσκονται σε συνεργασία για την επίσπευση των αποτελεσμάτων, ανταγωνίζονται, αποκρύπτουν στοιχεία, με στόχο ποια θα βγει πρώτη και θα θησαυρίσει από την πώλησή του. Αν αυτό δεν είναι απάνθρωπο, τι είναι; Η επαγρύπνηση του λαού, η αφύπνισή του από το λήθαργο του αποπροσανατολισμού, η αντίδρασή του, μαζί με τα μέτρα προστασίας που είναι εξαναγκασμένος να πάρει μόνος του ας ενισχυθούν μέσα σε αυτή τη βαρβαρότητα. Ας συνειδητοποιήσει ότι το καπιταλιστικό κράτος έχει άλλους στόχους. Ακόμα και να εκμεταλλευτεί την πανδημία για να περάσει αντεργατικά μέτρα και νόμους σε βάρος του, που θα επιδιώξει να μείνουν. Στο λαό συμπεριλαμβάνω και το μεγάλο μέρος των γιατρών και υγειονομικών που δεν ανήκουν στην αστική τάξη, που μοχθούν για την υγεία του λαού και υποφέρουν μαζί του. Η μόνη διέξοδος σήμερα είναι η επαγρύπνηση, γιατί οι δύσκολες μέρες είναι μπροστά μας. Η πρώτη ατομική ευθύνη είναι η κατανόηση της αναγκαιότητας συλλογικά οι εργαζόμενοι να αλλάξουμε τον κόσμο, να εξαλείψουμε την πανδημία του καπιταλισμού, που θα συνεχίσει να σκοτώνει εργαζόμενους με υψηλότερα ποσοστά από αυτά του κορονοϊού και μετά την αναχαίτισή του. Αυτή τη δύσκολη ώρα του εγκλεισμού ο λαϊκός κόσμος ας μην κλείνει και το μυαλό του. Να διεκδικήσει αυτά που του ανήκουν, όχι μόνο τώρα, αλλά και στην «κανονικότητα».
